Alimlər kvant aləmində “əks zaman”ın mövcudluğunu aşkar ediblər
- 6-10-2024, 09:41
- Dünya
“Report” xəbər verir ki, tədqiqat elmi materiallar dərc edən “arXiv” portalında yayımlanıb.
Müşahidələr göstərib ki, fotonlar soyudulmuş atomlar buludunda hərəkət edərkən mənfi vaxt sərf edirlər. Bu o deməkdir ki, hissəciklər hansısa bir formada materiala daxil olmamışdan əvvəl onu tərk etməyi bacarırlar.
Komandanın tapıntıları “atom həyəcanı” adlanan effektdə işıq və maddənin qarşılıqlı təsirini ehtiva edən təcrübələrə əsaslanır. Fotonlar bir mühitdən keçib udulduqda, bu mühitdəki atomların orbitlərindəki elektronlar daha yüksək enerji səviyyələrinə keçir. Bu həyəcanlanmış elektronlar ilkin vəziyyətinə qayıtdıqda, yenidən buraxılan fotonlar şəklində enerji buraxaraq orijinal vəziyyətinə qayıdırlar. Bu, işığın mühitdən keçməsi üçün müşahidə olunan vaxtda gecikməni təqdim edir.
Alimlər vaxt gecikməsini ölçmək və fotonun özündən asılı olub-olmadığını öyrənmək qərarına gəliblər: atom buludu tərəfindən səpələnmiş və udulmuş və ya ondan qarşılıqlı təsir olmadan keçib.
Təcrübələr ultrasoyuq rubidium atomlarından ibarət bulud vasitəsilə fotonların çəkilməsini və nəticədə atomların həyəcanlanma dərəcəsini ölçməyi əhatə edib. Testlər zamanı iki gözlənilməz hal yaşanıb: bəzən fotonlar bütöv şəkildə keçib, lakin rubidium atomları hələ də həyəcanlanıb və bu fotonları udduğu müddətcə bu vəziyyətdə qalıblar. Bundan əlavə, fotonlar udulmuş zaman, demək olar ki, dərhal yenidən buraxılıb. Bu, rubidium atomlarının orijinal vəziyyətinə qayıtmasından çox əvvəl baş verib.
Tədqiqatçıların fikrincə, bu effekt fotonun zaman qiymətlərinin ehtimal diapazonunda mövcud olan kvant xassələri ilə bağlıdır. Bu kvant qeyri-səlisliyi hissəciklərin materiala daxil olmamışdan əvvəl onu tərk etməsinə səbəb ola bilər.
“Mənfi vaxt gecikməsi paradoksal görünə bilər. Bu o deməkdir ki, atomların həyəcanlı vəziyyətdə nə qədər vaxt sərf etdiyini ölçmək üçün "kvant" saatı qursanız, müəyyən şərtlərdə saatın əqrəbi irəli deyil, geriyə doğru hərəkət edəcəkdir”.
