Metyu Brayza: ABŞ və İran müharibə etmək istəmir, gərginlik azalır - ÖZƏL

Azadsəs Oxu.Az-ın ATƏT-in Minsk Qrupunun keçmiş həmsədri, ABŞ-ın Azərbaycandakı keçmiş səfiri Metyu Brayza ilə müsahibəni təqdim edir:
- 2020-ci ilin başlanğıcı ABŞ və İran arasında daha bir gərginliyin artması ilə əlamətdar oldu. ABŞ Silahlı Qüvvələrinin hücumu nəticəsində İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun generalı Qasım Süleymani öldürüldü. Buna cavab olaraq Tehran ABŞ-ın hərbi bazalarına zərbələr endirdi. Bu günə qədər müharibə edən tərəflər İraq ərazisində bir-birlərinə zərbə vurmaqla kifayətlənir. Vəziyyətin böyüməsi ABŞ və İran arasında birbaşa hərbi toqquşmalara çevrilə bilərmi?
- Vəziyyətin artıq sabitləşdiyini deyə bilərik. ABŞ Prezidenti Donald Tramp İranın İraqdakı ABŞ hərbi bazalarına hücumundan sonra geri addım atıb. İranın Xarici İşlər naziri Cavad Zərif də, öz növbəsində, Tehranın müharibə istəmədiyini və gərginliyin artmasına qarşı olduğunu bildirib. Tramp sülhdən də bəhs edib və İranın nüvə proqramı ilə bağlı yeni danışıqlara başlamaq istəyini ifadə edib.
- Yəni ABŞ-ın Vaşinqtonun iki il əvvəl imtina etdiyi İranın Nüvə Proqramı Sazişinə qayıtmaq ehtimalı var?
- Heç bir halda. Prezident Tramp dəfələrlə bu razılaşmanı yaxşı hesab etmədiyini söyləyib. Bunun səbəbi keçmiş Prezident Barak Obamanın ABŞ tərəfindən danışıqlarda iştirak etməsidir. Məlumdur ki, Tramp müqavilələrin bağlanması ilə əlaqəli məsələlərdə özünü ən yaxşı hesab edir.
- General Süleymaninin qətlinin səbəbi nə idi? Yəni bu qədər vacib idi?
- Bu gün Vaşinqtonda bu məsələ ətrafında qızğın müzakirə gedir. Respublikaçılar dövlət katibi Mayk Pompeonun bu gün belə bir addımın atılmasının zəruri olduğu barədə bəyanatını dəstəkləyir. Demokrat Partiyasının nümayəndələri isə əksinə, Tramp administrasiyasından hər hansı bir məlumatın daxil olmadığını, Süleymaninin dərhal qarşısı alınması lazım olan bir təhlükə yaratdığını bildirmirlər.
- Yaxın günlərdə ABŞ və İran münasibətlərində yenidən gərginliyin artacağı gözlənilirmi?
- Mən belə düşünmürəm. Gərginlik dərəcəsi tədricən azalır. Qarşıdurmanın qaynar mərhələsi yavaş-yavaş sovrulur, lakin bu, gələcək toqquşmalar üçün yeni səbəblərin yaranmasını istisna etmir. Tramp indi Tehranın danışıqları bərpa etmək təklifinə reaksiyasını gözləyir. İran isə öz növbəsində dialoqun yalnız Ağ Evin İran əleyhinə sanksiyaları qaldıracağı təqdirdə mümkün olduğunu bəyan edib.
Hesab edirəm ki, nə İran, nə də ABŞ bir-biri ilə müharibə aparmaq fikrində deyillər. Tramp danışıqlar aparılmasının tərəfdarıdır. Tehran sanksiyaların qaldırılmasının tərəfdarıdır və Yaxın Şərqdə daha çox nüfuz sahibi olmağa çalışır. Həm də bölgədə ABŞordusunu üstələməyə çalışaraq.
- Trampın generalın öldürülməsi barədə qərarın Vaşinqtonla Tehran arasındakı dialoqa maneə olduğunu düşündüyü üçün verdiyi mümkündürmü?
- Xeyr. Süleymani sizin dediyiniz rolda olmayıb. O, təkcə bir çox ABŞ diplomatına deyil, hərbçilərə də hücumlar planlaşdırıb. Prezident Tramp həm Tehrana, həm də ABŞ seçicilərinə İranın təhdidlərinə qətiyyətli və köklü reaksiya verə biləcəyini nümayiş etdirmək istədi. Eyni zamanda, o, Tehranın ABŞ vətəndaşlarına hücum etməməsini də istədi.
- Mövcud vəziyyət prezident seçkiləri öncəsi Trampın reytinqinə necə təsir edəcək?
- Düşünürəm ki, bu işdə mənim verəcəyim hər hansı bir proqnoz fərziyyələrdən ibarət olar. Mən Vaşinqtonla Tehran arasındakı münasibətlərdə sabah nə baş verəcəyini proqnozlaşdıra bilmərəm. Bu, hər iki tərəfin gələcəkdə necə davranacağından asılıdır.
Hesab edirəm ki, respublikaçılar əvvəlki kimi, Trampı dəstəkləməyə, demokratlar isə ABŞ-ın hazırkı prezidentinə qarşı çıxmağa davam edəcəklər. Buna görə son hadisələrin ABŞ seçicilərinin Donald Trampa etibar etmə reytinqinə ciddi təsir göstərəcəyini düşünmürəm.