Alimlər vəbanın sağ qalmağa necə uyğunlaşdığını aşkarlayıblar

Kanadanın Makmaster Universiteti və Fransanın Paster İnstitutunun alimləri ən qədim patogenin — bubon taunun törədicisi olan “Yersinia pestis” bakteriyasının genetik sirrini açıblar. Tək bir gen, taunun əsrlər boyu sağ qalmasına, ölümcüllüyünü zəiflətməsinə və ya artırmasına imkan verdi, lakin nəticədə yenə də yox olub.

"Report" xəbər verir ki, araşdırma “Science” jurnalında dərc olunub. Tədqiqatçılar yüzlərlə nümunəni təhlil ediblər Y. pestis — orta əsr pandemiya qurbanlarının qalıqlarından müasir ştamlara qədər.

O pla geninin bakteriyanın sağ qalmasında və virulentliyinin dəyişməsində əsas rol oynadığını aşkarlayıblar. O, taun çöpünün immunitet sistemindən limfa düyünlərinə sakitcə keçməsinə və sonra bədənə yayılmasına kömək edir.

Siçanlardakı təcrübələr göstərir ki, bu genin yüksək aktivliyi bakteriyanı son dərəcə ölümcül edib — xəstəlik tez məhv olub. Ancaq zaman keçdikcə genin nüsxələri azalıb və bu, infeksiyanın daha yumşaq gedişatına səbəb olub: ölüm nisbəti 20 % azalıb, xəstəlik müddəti isə artıb.

Qurbanlar daha çox yaşayırdılar və bu müddət ərzində patogen özünün ömrünü uzadaraq başqalarına daha çox yoluxdurmağı bacardılar. Bu dəyişikliklər tarixdə azı iki dəfə baş verdi: əvvəlcə Yustinian taunu zamanı (VI–VIII əsrlər), sonra XIV əsrin Qara ölüm də daxil olmaqla ikinci pandemiya zamanı. Hər pandemiyanın başlamasından təxminən yüz il sonra Y. pestis pla geninin nüsxələrini itirərək inkişaf edib.

Ancaq bu cür "yumşaq" formalar zamanla tükənib.

Alimlər vurğulayırlar: vəba pandemiyaları ilk növbədə siçovullar arasında epidemiyalar idi. Qara siçovullar, xüsusən də şəhərlərdə, infeksiyanın yayılmasının ideal "gücləndiriciləri" olub. Xəstəliyə yoluxmuş siçovullar nə qədər çox yaşasalar, patogenin özü də o qədər uzun müddət qorunurdu.